(Prawie) wszystko o skorowidzach: plmindex (makeindex)

Jedną z zalet TeX-a jest możliwość automatycznego tworzenia zbiorów dodatkowych, zawierających informacje związane z przetwarzanym tekstem. Utworzony zbiór możemy przetworzyć innym programem; przy ponownym uruchomieniu TeX-a może on zostać dołączony do dokumentu podstawowego.

Do porządkowania zbioru haseł służy program plmindex (lub makeindex). Opisując proces tworzenia skorowidza powołuję się na swoją implementację; program plmindex, czyli Polish (Multilanguage) index. Program może być zastosowany do budowy skorowidza w polskich publikacjach. Dokładny opis własności programu plmindex znajduje się w następnym artykule tego cyklu.

Schemat przetwarzania

Po pierwszym przetwarzaniu dokumentu otrzymujemy zbiór dodatkowy z rozszerzeniem .idx (podstawowy trzon nazwy jest identyczny z nazwą dokumentu). Zawiera on wszystkie hasła, definiowane w dokumencie źródłowym za pomocą polecenia \index. W celu zainicjowania zbioru haseł należy wywołać polecenie \plmindex

Podstawową rolą programu plmindex jest uporządkowanie i posortowanie zbioru haseł wygenerowanego przez pakiet LaTeX-a. Uporządkowany zbiór skorowidza dołączamy do dokumentu podstawowego poleceniem \printindex. Standardowo zbiór ten ma rozszerzenie .ind.

Tworzenie zbioru haseł

\documentclass{article}
\usepackage{makeidx}
\makeindex
\begin{document}
.
.
.
..... bqq\index{bqq}
        .... aqq\index{aqq}
.
.
.
\printindex
\end{document}

\indexentry{bqq}{1}
\indexentry{aqq}{1}

Poszczególne hasła sa definiowane poleceniem \index{...}. Najwygodniej jest umieszczać polecenia tworzące hasła w momencie pisania dokumentu. Trudno sobie wyobrazić automat wprowadzający wskazane słowa do skorowidza, ponieważ hasła powinny występować w swojej podstawowej formie (np. rzeczowniki w mianowniku), a nie w formie wynikającej z kontekstu; pozostaje ,,ręczne'' definiowanie hasła przy okazji jego istotnego wystąpienia.

W zbiorze haseł każde zdefiniowane pojęcie jest umieszczane jako pierwszy argument polecenia \indexentry, drugim argumentem jest numer strony na której ono wystąpiło (wg. aktualnego formatu pisania numerów stron). Należy dbać o to, aby między wystąpieniem danego hasła, a poleceniem wprowadzającym je do skorowidza nie nastąpiło przejście do nowej strony.

plmindex zbiór

\begin{theindex}

  \item aqq, 1

  \indexspace

  \item bqq, 1

\end{theindex}

krowa\index{ssaki!parzysto-kopytne!krowa}
koń\index{ssaki!nieparzysto-kopytne!koń}
tapir\index{ssaki!nieparzysto-kopytne!tapir}
są ssakami\index{ssaki}

Po przetworzeniu programem plmindex zbiór .ind wygląda następująco:

\begin{theindex}

  \item ssaki, 1
    \subitem nieparzysto-kopytne
      \subsubitem koń, 1
      \subsubitem tapir, 1
    \subitem parzysto-kopytne
      \subsubitem krowa, 1

\end{theindex}

Ostatecznie po wydrukowaniu powyższy fragment skorowidza wygląda następująco:

Zmiana kolejności sortowania

\index{hasło do sortowania@hasło do indeksu}

\index{sort@index!sort-1@index-1!sort-2@index-2}

\index{alfa@{\itshape alfa}}

\begin{theindex}

  \item {\itshape alfa}, 1

\end{theindex}

\def\seename{p.}
\def\see#1#2{#2, ({\itshape \seename~#1}\/)}

aqq\index{aqq|see{bqq}}

  \item aqq, \see{bqq}{1}

aqq, 1, (p. bqq)

Za pomocą enkapsulacji można zrealizować rozróżnianie typu występującego hasła, np. miejsce definicji odróżniamy od normalnego wystąpienia użyciem innej czcionki przy podawaniu numeru strony; i tak:

italic hasło używane w przykładzie

bold miejsce zdefniowania pojęcia

pozostałe składane czcionką standardową

\def\italic#1{{\itshape #1}}
\def\bold#1{{\bfseries #1}}

\def\idxb#1{\index{#1|bold}}
\def\idxi#1{\index{#1|italic}}
\let\idx=\index

aqq\idxb{aqq}		%miejsce definicji
aqq\idx{aqq}		%normalne wystąpienie 
aqq\idxi{aqq}		%użycie w przykładzie

  \item aqq, 1, \bold{1}, \italic{1}

strona 1: aqq\index{aqq|(}

strona 3: aqq\index{aqq|)}

    aqq, 1-3

Standardowo, jeżeli hasło występuje na kolejnych stronach to numery stron są grupowane (efekt taki jak w powyższym przykładzie). Używanie powyższej konstrukcji ma sens, jeśli chcemy uzyskać ten efekt tylko dla wybranych haseł, wtedy należy wywołać program plmindex z opcją -r, która wyłączy standardowe grupowanie numerów stron.

Znaki specjalne

aqq!aqq\index{aqq"!aqq}

aqq!aqq, 1

zmienić standardowe definicje używanych poleceń (makroinstrukcji)

Program plmindex zanurza zbiór posortowanych i posegregowanych haseł w środowisku index. Użycie środowiska powoduje zdefiniowanie podrozdziału o nazwie zdefiniowanej przez makroinstrukcję \indexname. Standardowo wartością polecenia jest napis Index, jeżeli chcemy zmienić napis należy zmienić definicję tego polecenia np:

\renewcommand\indexname{Skorowidz}

Do definiowania sposobu prezentacji haseł na różnych poziomach używane są następujące makroinstrukcje:

między grupy haseł (między hasła zaczynające się od różnych znaków -- ale tylko na najwyższym poziomie) jest wstawiane polecenie:
\indexspace o wartości
\par\vskip10\p@ \@plus5\p@ \@minus 3\p@\relax

zmienić zestaw poleceń (makroinstrukcji)

Możemy utworzyć specjalny zbiór zawierający szereg poleceń sterujących programem plmindex. Program plmindex wczytuje ten zbiór jeżeli jest zdefiniowana opcja -s (p. opcje); standardowym rozszerzeniem nazwy jest .mst. W zbiorze tym można zdefiniować następujące wartości:

Przykład: Zawatrość zbioru .mst

delim_0	"~~"
delim_1	"~~"
delim_2	"~~"
headings_flag 1
heading_prefix "{\\par\\goodbreak\\vskip2ex\\par\\large\\bf\\noindent "
heading_suffix "}\\par\\nobreak\\vskip 1.5ex"

daje następujący efekt:

\begin{theindex}
{\par\goodbreak\vskip2ex\par\large\bf\noindent A}\par\nobreak\vskip 1.5ex
  \item a~~\bold{16}, \see{odsyłacz}{16}, \bold{25}
    \subitem effect~~\bold{20}
      \subsubitem new~~\bold{20}
      \subsubitem overlay~~\bold{20}
      \subsubitem replace~~\bold{20}
    \subitem href~~\bold{25}
      \subsubitem \#~~\bold{19}

.
.
.

  \indexspace
{\par\goodbreak\vskip2ex\par\large\bf\noindent Z}\par\nobreak\vskip 1.5ex
  \item zlecenie poszukiwania~~54
  \item zmiana czcionki~~28
  \item znaki specjalne~~92

\end{theindex}

makroinstrukcja \bold została zdefiniowana jako:
\def\bold#1{{\bfseries #1}}

zmienić sposób działania programu plmindex definiując parametry wywołania (opcje)

Program plmindex posiada szereg parametrów wywołania. Ogólna postać wygląda następująco:

plmindex [<opt>] [<idx0> ...]

<opt> mogą przyjmować jedną z następujących wartości:

<idx0> - zbiór haseł (standardowe rozszerzenie .idx)